Khai quật mộ vua quang trung
Tại khoảng chừng sân rộng lớn của Gác lâu Lộc- ngôi nhà bên dòng sông lâu Lộc nhìn ra Đập Đá trong phòng nghiên cứu giúp Nguyễn Đắc Xuân làm việc Huế, chúng tôi ngồi nói chuyện dưới tán cây bàng cổ thụ rợp bóng.
Bạn đang xem: Khai quật mộ vua quang trung
Lăng đá Linh Đàm
Giữa tháng 6/2020, tôi thuộc nhóm nghiên cứu lịch sử dân tộc họ Hồ cho Huế. Team gồm: TS. Hồ Cảnh tô - chủ tịch HĐQT công ty CP con kiến trúc phong cảnh sinh thái Phú Quốc, bay từ Phú Quốc ra; KTS hồ Duy Diệm - quản trị Hội đảm bảo an toàn lưu vực và dải biển nước ta đi xe hơi từ Đà Nẵng đến; GS.TS, thiếu thốn tướng hồ nước Trọng Ngũ - nguyên Phó chủ nhiệm Ủy ban Quốc chống – an toàn của Quốc hội đi từ hà tĩnh vào; TS trằn Thái Hà - bên nghiên cứu lịch sử từ tp hcm bay ra…
Chuyến đi này chỉ nhằm mục đích một mục đích: Tận đôi mắt xem địa điểm mà nhà phân tích Nguyễn Đắc Xuân với nhóm phân tích của ông cho rằng lăng mộ xưa của nhà vua Quang Trung.
Theo ông Xuân, từ trong những năm 1961 đến thời điểm này đã có không ít nhà nghiên cứu và phân tích chuyên với không chuyên ở xứ Huế, hay kể cả ở tỉnh khác dẫu ko về sống, gắn bó cùng với xứ Huế phần đa tự mang đến mình tất cả một thiên chức – đưa ra lăng chiêu mộ vua quang quẻ Trung. Rất có thể kể đến các nhà nghiên cứu và phân tích như: Nguyễn Thiệu Lâu, Bửu Kế, Lê Văn Hoàng, Phan Huy Lê, Nguyễn Hữu Đính, è cổ Viết Điền, Nguyễn Văn Lưu, trần Đại Vinh, Đỗ Bang, Phan Thuận An, Mai xung khắc Ứng, Nguyễn Đình Hòe, hồ nước Tấn Phan…
Linh Đường (lăng đá trọng tâm bán hòn đảo hồ Linh Đàm, Hà Nội) là một trong giả thiết xem như là lăng chiêu tập Quang Trung. Vày khi vua quang đãng Trung mất, triều đình cử Ngô Thì Nhậm sang công ty Thanh báo tang. Vào tờ biểu gồm nói: “Vâng lời khuyên của vua quang quẻ Trung, sau thời điểm chết táng sinh hoạt Tây hồ nước Bắc thành để tỏ lòng thích nhớ cửa ngõ khuyết. Vua nước Thanh tin lời, ban thương hiệu thụy là Trung Thuần và có tác dụng một bài thơ nhằm viếng. Lại nêm thêm một pho tượng Phật 3.000 lạng bội nghĩa để lo bài toán tang ma với phái án liền kề Quảng Tây là Thành Lâm sang có tác dụng lễ tại Linh Đường. Đại Nam chính biên liệt truyện (Quốc sử quán triều Nguyễn) sơ tập, quyển 30 còn ghi trong bài xích tế của nhà Thanh có câu: “Chúc phúc ngôi nam cực, lòng trung vẫn tỏ trước sân triều. Yên ổn giấc ngơi nghỉ Tây Hồ, cho dù hết đời luôn ghi nhớ quyến luyến cửa ngõ khuyết”. Bài thơ viếng ấy còn xung khắc cả vào đá dựng mặt tả mộ.
Tuy nhiên, năm 1989, sau khoản thời gian ngôi mộ được khảo cổ, GS Nguyễn lấn Cường đến biết: chủ nhân ngôi mộ này là bà phi Nguyễn Thị Hoa Dung của chúa Trịnh Sâm…
Lăng ba Vành
Năm 1988, nhà nghiên cứu và phân tích Trần Viết Điền search thấy trong khuôn viên của đình xóm Xuân Hòa (xã hương thơm Long, TP Huế) một ngôi mộ có hai vòng thành. Bia tuyển mộ khắc: “Bản thổ Hộ bộ kiêm Binh cỗ hành hạ Thuận Hóa Quảng phái nam đẳng xứ Lê Quý Công đưa ra mộ”. Ông è Viết Điền cho rằng lăng của ngài Lê quang quẻ Đại chính là đây.
Chỗ làm sao của phái nam sông Hương?
Từ thời điểm tóc còn xanh, nhà phân tích Nguyễn Đắc Xuân đã đi kiếm các địa chỉ ở phía phái mạnh sông hương nghi có lăng quang đãng Trung. Ông kể: cũng tương tự tôi, những nhà nghiên cứu đều biết Đại Nam bao gồm biên liệt truyện, sơ tập, quyển 30, trang 43a tất cả ghi: “Quang Toản từ bỏ ngụy vị, thập nguyệt táng vu mùi hương Giang đưa ra nam”. Vừa đọc, ông Xuân vừa chỉ tay vào trang sách. Mặc dù không thạo chữ hán việt nhưng bởi có tín đồ dịch sẵn ra giấy, bắt buộc ông đọc tiếp lời dịch: “Quang Toản từ ngụy lập lên ngôi, tháng 10, mai táng (vua) sinh hoạt phía nam giới sông Hương”.
Chỗ làm sao trong vài km của phái nam sông Hương?. Mà giả sử có tìm được đúng chỗ thì vệt tích sẽ còn sót lại những gì khi chủ yếu sử nhà Nguyễn vẫn ghi triều đình “tận pháp trừng trị” đào tuyển mộ và ép cốt Nguyễn Huệ, Nguyễn Nhạc.
Tìm làm việc thơ?
“Tôi sử dụng nghiên cứu và phân tích liên ngành” – ông Xuân nói - “Tôi kiếm tìm đọc các tác phẩm của rất nhiều người thân cận nhất với quang Trung. Tôi vẫn nhờ fan sao chụp bài thơ “Hoài cảm” của Ngô Thì Nhậm (1746 - 1803) từ trong tập Hoàng hoa đồ gia dụng phả (trang 12a với 12b) cam kết hiệu A.2871 trên Viện nghiên cứu Hán Nôm.
Bài “Hoài cảm” được Thượng thư bộ Binh kiêm thị trung đh sĩ Ngô Thì Nhậm viết sau thời điểm vua quang đãng Trung băng hà (1792). Đó là lúc Ngô Thì Nhậm đại diện triều đình Tây Sơn quý phái Trung Hoa, trước để báo tang, sau để mong phong cho vua Nguyễn quang Toản.
Trong bài “Hoài cảm” gồm câu: “Đan Dương hoàng cung nguyệt tam thu”. Nghĩa là: “Ở cung điện Đan Dương một tháng bằng ba thu”. Ông Xuân nói: “Cái hay quý giá hơn ngàn xoàn là ngơi nghỉ nguyên chú của câu thơ này…
Nguyên chú được Mai Quốc Liên cùng Ngô Linh Ngọc dịch nghĩa, ko phiên âm như sau: “Cung năng lượng điện Đan Dương là tô lăng phụng đựng bảo y Tiên hoàng ta, quan sơn xa phương pháp lâu ngày không được trông coi, trông vời viên lăng không phòng được tấm lòng một ngày bằng tía thu”.
Còn Vĩnh Cao phiên âm với dịch nghĩa: “Đan Dương cung điện phụng vấp ngã Tiên hoàng tàng bảo y đưa ra sơn,quan thành chiêu đệchiêm phụng cửu khuê,kìvọng viên lăng bất cấm nguyệt tam thu chi tưởng dã” nghĩa là: “Nên lăng tẩm mai táng thân xác, theo lệnh Tiên hoàng bên ta - tại điện Đan Dương, tuy thật xa xôi cách biệt núi sông tuy vậy được trường thọ ngóng nhìn, để không phật lòng tưởng nhớ”.
Lê Nguyễn lưu giữ phiên âm, dịch nghĩa: “Đan Dương hoàng cung phụng xẻ Tiên hoàng tàng bảo y đưa ra sơn,quan? thiều đệchiêm phụng cửu khuê,kìvọng viên lăng bất? nguyệt tam thu chi tưởng dã”. Nghĩa là: “Cung điện Đan Dương là tô lăng kính giữ lại bảo y của Tiên hoàng ta, tổ quốc xa cách, thọ chẳng trông nom, trông ngóng viên lăng, mọi tưởng chẳng khác gì một tháng nhiều năm như cha thu vậy”.
Dù vốn chữ hán việt ít ỏi, nhưng người viết nhận thấy cả ba bản dịch phần đông chưa thật chuẩn chỉnh xác. Ở phiên bản dịch của Mai Quốc Liên, Ngô Linh Ngọc cùng Lê Nguyễn lưu thì kha khá sáng sủa. Mặc dù thế ở hai phiên bản dịch này lại “gán” thêm chữ “lăng” vào sau cùng chữ “Đan Dương cung điện” nhằm dịch thành “Cung điện Đan Dương là sơn lăng…”. Bản dịch của Vĩnh Cao khiên cưỡng ước ao “gán” cho vấn đề “an táng” của vua ngơi nghỉ Đan Dương cần cố ý dịch thành “Nên lăng tẩm mai táng thân xác, theo lệnh Tiên hoàng đơn vị ta - tại năng lượng điện Đan Dương” là không đúng với “nghĩa đen” chữ nôm viết.
Với các phiên bản dịch không chuẩn chỉnh này, người viết cùng nhóm nghiên cứu lịch sử họ hồ nghĩ: không thể gán cung điện Đan Dương đó là lăng chiêu tập vua quang Trung được.
Tuy nhiên, sau khi xem thêm tài liệu của ông Xuân, tín đồ viết lại thấy rằng, trái thực bao gồm Ngô Thì Nhậm đã bao gồm bài nhắc tới “Đan Dương lăng”. Đó là bài thơ “Khâm vãn Đan Dương lăng”:
Phiên âm:
Long ngự nan phantử cựcđường,Kim nguyên trướng vọngcửu hồiđường,Nhung y thần vũ lưu bằng tạ,Phương sách anh tế bào địch hiến chương.Trắc giáng hoàng linh khâm trên tả,Bảo minh thánh dận ngưỡng đương dương.Tài bồi thiên đức bốn thù báo,Khôn đạo vô tha lợi trực phương.
Dịch nghĩa:
Kính vãn lăng Đan Dương Nhà vua vẫn cưỡi rồng lên công ty tử cực, cực nhọc mà vin theo.Buồn trông chốn suối tiến thưởng quanh co chín khúc.Võ công oanh liệt lưu lại để triển khai nơi nương tựa.Mưu lược sáng sủa ngời vẫn mở đường mang lại khuôn phép. Xem thêm: Nhận Định Kèo Tây Ban Nha Vs Cộng Hòa Séc, Tây Ban Nha 1
Thế nhưng, vẫn có một trong những ý kiến bác bỏ bỏ, cho rằng “Đan Dương lăng” là nhằm chỉ tầm thường lăng tuyển mộ của vua chứ chưa hẳn danh từ bỏ riêng. Rộng nữa, Ngô Thì Nhậm đi báo tang, báo lăng giả mang lại nhà Thanh thì sao rất có thể lộ ra thơ?...
Cung điện/lăng Đan Dương sinh sống đâu?
Với lòng tin nội chổ chính giữa mãnh liệt, ông Xuân thường xuyên tìm hoàng cung Đan Dương. Ông Xuân nói: Đại Nam thiết yếu biên liệt truyện, có viết vua quang Trung trăng trối cùng với triều thần: “Sau khi ta qua đời, chỉ nên làm lễ tang một giải pháp sơ sài, trong khoảng một tháng yêu cầu chôn cất”. Sách Lê quý dật sử cũng cho biết: vua dặn “để tang ngắn ngày, cha tháng thôi khoác áo tang”. Tin bên vua băng hà được giữ kín đáo tuyệt đối, sợ các đối thủ của vua hoàn toàn có thể lợi dụng cơ hội triều đình đang bồn chồn để tiến công Phú Xuân. Bởi đó, việc mai táng thi hài vua ngay trong hoàng cung Đan Dương là có thể hiểu được.
Với bài xích văn tế Vũ vợ Lê Thị Ngọc Hân của thượng thư bộ Lễ kiêm thị trung ngự sử Phan Huy Ích soạn mang lại nhà vua (Quang Toản) năm 1799 cũng nêu rõ hoài vọng của bà được chôn cất ngay trên Đan lăng qua câu “Nguyện cũ hẳn nay lọn vẹn, mặt Đan lăng xung quanh quất mạch liên châu”.
Chùa Thiền Lâm
Xác định cung điện/Lăng Đan dương tính nào?. Ông Xuân nói: trong phần nguyên dẫn bài bác thơ “Mùa xuân làm việc công cửa hàng ghi việc” trong tập “Dật thi lược toản” của Phan Huy Ích (1751-1822) viết: “Nhà của quan tiền Thái sư (Bùi Đắc Tuyên) là chùa Thiền Lâm cũ ở phía nam giới sông Hương, nha nằm trong cũng theo mang lại ở phổ biến quanh chùa. Thời điểm giữa tháng ba, tôi tới công ty trọ gớm đô, cũng gần địa điểm ông ở. Nơi này sân vườn tược rộng rãi, cây cối xanh um, tứ bề đông đảo núi thuộc mây, ánh mắt lòng nghĩ cũng khá thoải mái, trừ gần như đêm họp bàn việc công ra, còn thì tha hồ ngâm thơ uống rượu, nói cũng thú, duy nỗi lòng yêu quý nhớ fan nhà vẫn ko nguôi…”.
Như vậy, theo nguyên chú này thì khi trở về kinh thao tác với thái sư, Phan Huy Chú trọ sống gần chùa Thiền Lâm. Ở phần bên dưới nguyên chú cho thấy đó cũng là 1 trong những ngôi chùa.
Đặc biệt trong tập gồm một bài thơ không đề (bài 266 vào tập) có 8 câu. Tại câu 6 “Đa tình kiếm khách hựu hà bôi” (Đa tình tín đồ khách thân cùng ta nâng chén) gồm câu chú ghi: “Thời thủ lăng chư tè giám sổ lai bồi tẩm” nghĩa là: “Lúc bấy giờ lũ tiểu giám giữ lại lăng thường mang đến hầu rượu”. Ông Xuân nói: “Lúc ấy, lăng của người nào mà gồm đủ tiêu chuẩn chỉnh để cử tiểu giám đến giữ, nếu như đó chưa hẳn là lăng vua quang Trung?. Lăng mà đàn tiểu giám giữ ấy sinh hoạt đâu? trường hợp ở xa thì chúng có thể “thường mang đến hầu rượu” Phan Huy Ích sống trong một ngôi miếu gần Thiền Lâm được không? chắc chắn là là không. Vậy ta lại sở hữu thêm một dấn định: Lăng Đan Dương trưng bày gần miếu Thiền Lâm”.
Tuy nhiên, team nghiên cứu lịch sử hào hùng họ hồ còn băn khoăn: diễn dịch về câu hỏi có tè giám giữ lăng cơ mà quy luôn thành lăng vua quang Trung thì liệu gồm khiên cưỡng?.
Vậy là từ việc tìm lăng Đan Dương, ông Xuân xoay qua tìm miếu Thiền Lâm.
Ông Xuân nói: chùa Thiền Lâm được diễn tả qua bài thơ “Kinh Thiền Lâm truất phế tự cảm tác” của Phan Huy Ích. Câu nguyên chú khởi đầu đã viết: “Tự trên Dương Xuân buôn bản sơn, thử ư cựu Võ Hiếu vương vãi thời, viện vũ cao xưởng...” Nghĩa là: “Chùa sinh hoạt núi thuộc làng Dương Xuân, bắt đầu dựng trường đoản cú đời Võ Hiếu Vương, công trình cao to”.
Tìm vào Đại Nam tốt nhất thống chí biên soạn thời từ bỏ Đức với sơ đồ các chùa Phật trong Hàm Long sơn Chí của cư sĩ Điềm Tịnh ra đời từ vào cuối thế kỷ XIX, ông Xuân xác định địa điểm tọa lạc của miếu Thiền Lâm nằm trên tuyến đường Điện Biên Phủ bây giờ giữa một mặt là Hậu Lộc Từ cùng một mặt là nhà 150 Điện Biên tủ thuộc ấp an ninh (Phường trường An hiện tại nay). Đây new là miếu “gốc” còn miếu Thiền Lâm khác là do khoảng năm 1897-1898, Pháp mở phái nam Giao tân lộ (nay là đường Điện Biên Phủ) nên chùa phải chuyển vị trí.
Ông Xuân còn cho rằng: Đại Nam độc nhất vô nhị thống chí viết thời vua từ bỏ Đức mọi ghi 5 ngôi miếu Kim Tiên, Tuệ Lâm, từ Đàm, Viên Giác Thiền Lâm đầy đủ ở ấp bình an (địa danh đơn vị Nguyễn đặt lại), nhưng khi đưa khắc in thì lại “cố tình” đưa chùa Thiền Lâm sang làng mạc An Cựu. Còn 4 chùa kia giữ nguyên ở thôn Bình An. Mục tiêu là ước ao xóa luôn những gì liên quan đến chùa Thiền Lâm chăng?. Cùng ông Nguyễn Đắc Xuân cho rằng sự tương quan đó là cùng với cung Đan Dương.
Nhóm nghiên cứu và phân tích của ông Xuân cho ngôi chùa mới dựng lại trên nền cũ của chùa Thiền Lâm chạm mặt Tỳ kheo thích hợp Chơn Trí với được biết: Năm 1988, tỳ kheo cùng 6 môn đồ đào đất trồng rau xanh màu sẽ phát hiện sâu dưới lòng đất có hàng ngàn viên gạch vồ, đá táng cột lớn, đá làm bậc cấp cho và chân bia, các tấm bia đều bị đục màu hết chữ hoặc mài nhẵn. Điều đó chứng minh ở đây có những phong cách thiết kế bị đập phá, chôn sâu bên dưới đất.
“Tỳ kheo Chơn Trí còn cho biết thêm phía Bắc vườn chùa Thiền Lâm tín đồ ta đào móng xây nhà ở phát hiện các hố chôn tập thể. Minh chứng đã có những cuộc giao chiến đẫm máu sống đây” – Ông Xuân nói.
Phủ Dương Xuân
Thích Đại Sán vào “Hải nước ngoài kỷ sự” cho biết quy tế bào của chùa Thiền Lâm hết sức rộng, nguy nga. Qua ghi chép lại cho thấy thêm chùa cực kỳ gần bao phủ Dương Xuân của chúa Nguyễn. Khoảng cách đi dạo chỉ trong khoảng quá nửa tối (giờ Tý) đến lúc trống điểm canh ba.
Phủ Dương Xuân được Nguyễn Phúc Tần (1648 - 1687) đến xây dựng vào thời điểm năm 1680, dùng để ở tránh số đông lụt và gió mùa rét Đông.
Đại Nam độc nhất vô nhị thống chíthời vua trường đoản cú Đức không viết lấp Dương Xuân ngơi nghỉ đâu. Nhưng mang đến thời vua Duy Tân tương khắc in bộ sử đó lại viết bao phủ Dương Xuân trên đụn Dương Xuân; phía nam đụn Dương Xuân có đàn Nam Giao. Đặc biệt, một câu viết về địa chỉ phủ Dương Xuân “mập mờ” càng khiến cho ông Xuân suy nghĩ: “Tự kinh binh loạn kim thất kỳ xứ”. Nghĩa: đậy Dương Xuân từ bỏ khi bao gồm loạn đến thời điểm này không biết chốn nào?. Có fan cho là loạn của giặc Chày Vôi (Đoàn Trưng) nhưng mà ông Xuân cho đó là chỉ binh loàn Tây đánh năm Bính Ngọ (1786) Nguyễn Huệ đánh chiếm hữu được Phú Xuân.
Ông Xuân lại được nhà nghiên cứu Nguyễn Sinh Duy hỗ trợ tư liệu của Pierre Poivre – một nhà buôn Pháp đang đi tới phủ Dương Xuân chạm mặt chúa Võ vương vãi năm 1749. Pierre Poivre viết đậy Dương Xuân được desgin trên một cái gò (élévation).
Vậy là vứt công lẹo mối các nguồn tứ liệu, tìm dòng gò đáp ứng được từ khoảng cách đến chùa Thiền Lâm, tránh được lũ lụt, gió rét Đông, nhóm nghiên cứu của ông Xuân chốt vị trí đó là chùa Vạn Phước.
Ông Xuân mang lại rằng: Năm 1786, hóa giải Phú Xuân, Nguyễn Huệ sẽ chọn che Dương Xuân của chúa Nguyễn làm cho dinh của mình. Thời điểm cuối năm 1788, Nguyễn Huệ đăng quang hoàng đế, sẽ chọn bao phủ Dương Xuân làm hoàng cung Đan Dương.
Ông Xuân và tập sự - bên báo Phạm Thanh Tùng dẫn đoàn công ty chúng tôi đến miếu Vạn Phước. Ở chân gò phía dưới chùa gồm mộ của học đưa Phạm Quỳnh. Phía bên trong khu nghĩa trang có tuyển mộ của chị em thượng thư Phạm Liệu, tuyển mộ thi sĩ Phạm Hầu (trong “Thi nhân Việt Nam” của Hoài Thanh bao gồm viết về thi sĩ này). Ông Xuân dẫn shop chúng tôi đến địa điểm nhỏ tuổi khoảng trăm mét đã từng được Viện Khảo cổ học đào năm 2016. Kết quả cho biết có mọi chân tảng đá, trong các số ấy có cả tảng đá lớn. Một vài hiện trang bị này vẫn được mang về nhà ông Nguyễn Hữu Oánh ngay gần kề chùa. Ông Nguyễn Hữu Oánh cũng cho thấy đầu ráng kỷ 20, ông nội ông mang lại ở thì khu này cực kỳ hoang tàn. Những vật tư vỡ hết sức nhiều…
Ông Oánh nói: Sau chùa Vạn Phước có một bến bãi tha ma với nhiều mồ mả vô danh, dân chúng điện thoại tư vấn là “mả loạn”. Vào vùng cấm địa ở phổ biến quanh đống ấp bình yên (từ vào đầu thế kỷ XIX đến vào đầu thế kỷ XX) có khá nhiều giếng quy mô, sâu, nước trong sạch, bị bỏ hoang, dân địa phương gọi là “giếng loạn”…
Tại công ty ông Oánh, nhóm nghiên cứu của ông Xuân đã xây cất trưng bày tranh, ảnh, giới thiệu và hiện vật dụng khai quật chứng minh phủ Dương Xuân đó là cung điện Đan Dương và lăng Đan Dương, nay là vị trí chùa Vạn Phước.
Tuy nhiên, những hiện đồ vật thu được không thể khẳng định đích xác bài bản của cung điện hay lăng tẩm.
Đến nay, những “chắp mối” và suy luận ở trong phòng nghiên cứu giúp Nguyễn Đắc Xuân và tập sự vẫn tỏ ra gồm chút “căn cứ” với “xuôi tai” hơn cả. Team nghiên cứu lịch sử hào hùng họ hồ nước và fan viết sau khi tiếp nhận các hồ sơ của ông Xuân thấy rằng: Rất cần thiết tỉnh quá Thiên-Huế và bộ VHTTDL, Viện Khảo cổ học liên tiếp mở rộng lớn quy mô và vị trí khảo cổ. Vày chỉ tất cả khảo cổ, kiếm được các hiện tại vật, mới tất cả thể chứng tỏ được một giải pháp chắc chắn.
Chắc rằng, sau đầy đủ lần “tận pháp trừng trị”, lăng chiêu tập vua quang Trung vẫn còn đấy sót lại một chút gì đó để tin tức lại cùng với hậu thế.
